Op 14 augustus 2021 publiceerde De Morgen een interview met de Frans-Britse politicoloog en auteur van “Populocracy”, Catherine Fieschi. Daarin poneert de politicoloog een aantal stellingen die een scherpe response verdienen.
Vooreerst stelt ze vast dat veel Europese landen geregeerd worden door een “onwaarschijnlijke coalitie van linkse en rechtse partijen die samenklonteren in het centrum.” Europa wordt zo geregeerd door een “spookmidden, een centrum dat ideologisch zo betekenisloos is dat de flanken er … van zullen profiren.”
Onze commentaar: de coalitie in het centrum is helemaal niet betekenisloos. Zoals ik in “Verblind door Universalisme” beschreef is het een verbond van “universalistische populisten”; een verbond van liberalen en socialisten die allebei de grenzen willen afschaffen, liberalen vanuit een vrije markt denken en socialisten vanuit een concept van internationale solidariteit. Wat Fieschi de populisten noemt, zijn diegenen die voor het behoud van grenzen zijn, voor het behoud van behapbare gemeenschappen als tegengewicht voor de destabiliserende werking van de toenemende globalisering.
Ten tweede antwoordt ze op de (verstandige) vraag van de journalist of we de ongelijkheid niet moeten bestrijden en de immigratie beheersen om de populisten de wind uit de zeilen te halen dat “voor de populistisch kiezer beleid er niet zoveel toe doet.” Volgens haar draait “populisme niet om een specifiek beleid, maar om de relatie tussen de leider en zijn aanhangers en de vorming van woede en verontwaardiging.”
Onze commentaar: Uit deze passus blijkt dat Fieschi de problematieken ongelijkheid en immigratie niet ernstig neemt en ook de “populisten” niet. Ze doet aan psychologisering en begaat zelfs een kleine reductio ad Hitlerum. Ze bezondigt zich hiermee aan een intellectuele variant van het bestempelen van populisten als “deplorables”. Als voorbeeld dat populisten altijd zullen klagen haalt ze onder meer het Zwarte Piet/Roetpiet debat aan. Maar in die kwestie werd een lokale gewoonte geproblematiseerd door een minderheid. De initiële woede/verontwaardiging lag niet bij de populisten. Maar waarschijnlijk vindt Fieschi de woede van zwarten terecht en van de “populisten” niet.
Ten derde oppert de politicoloog dat ze de indruk heeft dat het klimaat op weg is om immigratie als favoriet thema te vervangen. In die context positioneren populisten zich als verdedigers van de persoonlijke vrijheid en komen ze op voor keuzevrijheid, autonomie en mobiliteit. Fieschi stelt : “Het klimaat is een urgenter probleem dan de identiteit van de verschillende bevolkingsgroepen,” en lijkt het aannemelijk te vinden dat we ons niet zullen kunnen permitteren om democratisch geregeerd te worden als we de klimaatcrisis willen overleven.
Onze commentaar: In de woorden van Fieschi klinkt een sterk anti-democratisch denken door waarbij een kritische houding meer dan op haar plaats is.
Bovendien is het nonsens om te denken dat omdat de planeet opwarmt grenzen niet meer van belang zouden zijn. Het zijn staten die zich engageren tot het halen van klimaatdoelstellingen en zich al dan niet organiseren om die doelstellingen te behalen.