17 september 2019

Page 41 :

“The most striking aspect of the Burma debate today is its absence of nuance and its singularly ahistorical nature. Dictatorship and the prospects for democracy are seen within the prism of the past ten or twenty years, as if three Anglo-Burmese wars, a century of colonial rule, an immensely destructive Japanese invasion and occupation, and five decades of civil war, foreign intervention, and Communist insurgency had never happened. A country the size and population of the German Empire on the eve of the First World War is viewed through a single-dimensional lens, and then there is surprise over predictions unfulfilled and strategies that never seem to bear fruit. Burma is a place with a rich and complex history, both before the time of King Thibaw and Lord Randolph Churchill and since. Burmese nationalism and xenophobia, the ethnic insurgencies and the army dictatorship, and the failure of successive governments to keep pace with the rest of an increasingly peaceful and prosperous Asia – all these things have a history, a reason. And what emerges from these histories is not an answer to all of today’s ills but at least the beginnings of an explanation. And from this explanation perhaps a richer discussion and a better intimation of what may lie ahead.”

What Myint-U explains is that it does not make sense to assess the quality of welfare or democracy in states (In this case Burma) without taking into account its precedents. Liberal Democracy cannot be imposed in one day, welfare cannot be created overnight, based on simple voluntaristic decisions. Structures which were built over decades, if not centuries (?), determine the (im)possibility of the creation of a successful society, based on democracy and generating wealth for all its citizens. With an expensive word : the success of the implementation is path-dependant.

However, in his quote Myint-U probably does not focus on the main weakness of Burma; It contains an important set of minorities with for us in the West mostly unknown names : the Shan, the Karen, the Kachin, the Mon, the Chin, the Arakans, the Rohingya and many others. Burma’s existential question is probably whether it can survive without some level of dictatorial centralizing force.

17 september 2019

In the history of Europe as I described it in my book LIBERAL QUICKSAND I assign an important place to the principle of National Self Determination (PNSD). It was invoked throughout recent history to justify the creation of new nations/states.

To a certain degree the principle is used ( but only sparsely) in theories of political philosophy.

And in International Law we only find an explicit confirmation of this right when the status of colonies is discussed (Declaration on the Granting of Independance to Colonial Countries and Peoples – Resolution 1514 xv – 1960).

Therefore, what seems central in history, in the past does not seem to have a place in the world of today ?

17 september 2019

A first impression after reading this book was one of confusion and disbelief. The approach seemed so very distant from reality by focusing on the concept of Global Egalitarian Justice based on a global English speaking Demos that I was afraid that philosophy, by definition, was and had to be irrelevant for the world of today. Especially the clear intention of setting back nations to an instrumental level was unsettling although it should not have come as a surprise ; it only confirmed that liberals struggle to give a place to nation-building (what I already knew).

Fortunately I was subsequently also able to read critiques on this book in another book with the title “Linguistic Justice” which gave me the clear impression that I was not the only one who struggled with the somewhat unwordly approach. Especially the comments by Rainer Baubock came much closer to my own mindset in which national self-determination is essential and whereby this is based on an element which according to me should be central to a Theory of Linguistic Justice, namely that an individual should have the right to be governed, administered, taxed, educated and judged in his or her own language.

Now some more detailed critique :

1) Nations should be instrumentalized to realize Linguistic Justice, according to PvP. Let’s assume we agree with this (quod non). Then there is hopefully an agreement that we need nations/states as instruments given that the world is too big to be governed in one state. How will we draw borders ? I hope that we will quickly agree that the best way to organize these administrations will be according to a principle of linguistic territoriality based on the fact that people should be governed in their own language. And then we will be close to the situation as this currently is in Europe, with the same places of contention as is currently the case ? Outside Europe the question is if we provide justice by organizing education in English or in the local/native language. I tend to believe it should be in local/ native language.

2) imposing English as the language of government, also at the European level, and not providing any translations in the local languages is a very bad idea for two importanr reasons :

– it creates two classes in Europe ; the ones who speak English and govern, next to the ones who do not govern and should apparently  not know the rules ;

– linked to the previous : it further distances the citizens from Europe, which is exactly what we currently do not need.

17 september 2019

On the pages 136-137 of his book F. Fukuyama describes an essential weakness of political liberalism as a philosophy :

“The political theorist Pierre Manent notes that most democracies were built on top of preexisting nations, societies that already had a well-developed sense of national identity that defined the sovereign people. But those nations were not created democratically: Germany, France, Britain, and the Netherlands were all the historical by-products of long and often violent political struggles over territory  and culture under nondemocratic regimes.  When these societies democratized, their territorial extent and their existing populations were simply taken for granted as the basis for popular sovereignty…

Manent identifies a major gap in modern democratic theory.  Thinkers such as Thomas Hobbes, John Locke, Jean-Jacques Rousseau, Immanuel Kant, the authors of the Federalist Papers, and John Stuart Mill all assumed that the world was predivided into nations that formed the foundation of democratic choice. They did not provide a theory of why the border between the United States and Mexico should run along the Rio Grande, whether Alsace should belong to France or Germany, whether Quebec should be part of Canada or a “distinct society,” on what grounds Catalonia could legitimately separate itself from Spain, or what the proper level of immigration should be.

Such theorizing has been left to others.”

17 september 2019

In Chaper 1 PvP takes note in a factual way that English has become the lingua franca of Europe and probably of the whole world. From a normative perspective he wellcomes the existence of a universal lingua franca and this especially because of his interest to achieve Egalitarian Global Justice. PvP is very outspoken on this subject : ” any honest attempt to think seriously about justice for our century must downgrade nations and states from the ethical framework to the institutional toolkit.” (p.26) It is not so important for PvP that English is the universal lingua franca ; the important point is that there is a lingua franca (in the making).

There are two key reasons why PvP needs a universal Lingua franca to realise Egalitarian Global Justice. First, we need such language to raise awareness about our basic egalitarian status, to enable a process of “ethical contagion”. Second, such language is needed to construct a demos, a political group that is ready to implement at a world-wide level a state of global egalitarian justice.

In the next four chapters PvP will discuss if the existence of a universal lingua franca does in itself not create great injustices of its own.

In chapter 2 PvP focuses on what he considers to be merely “wrinkles on the surface”. It relates to injustice as a consequence of a free-rider phenomenon ; native English speakers profit from the fact that non-native English make the effort to learn English and they do not pay a compensation (tax) for this. In a context of linguistic justice such situation can not be understood as a “fair cooperation”. However, this free-rider phenomenon is offset by a free-rider phenomenon in the other direction ; non-native English speakers profit from their access to information made available by the community of native English speakers. Both phenomena cancel each other out and justice is served.

In chapter 3 PvP focuses on linguistic justice as “equal opportunity”, a principle which also seems disrespected in a world in which the lingua franca is in the making. People who have the lingua franca as native language are favoured because they have better access to jobs which require knowledge of the lingua franca, they fulfil the linguistic requirements for other jobs, they are betteŕ in face-to-face interaction in the lingua franca and they have access to the broad media in the lingua franca. “This privilege is understandably perceived as a senior distributive injustice by those who do not enjoy it…”. Subsequently PvP discusses how this inequality should be treated.  The best solution is according to him to speed up the distribution of the knowledge of the lingua franca. He notices that in some countries, mostly with a relative strong language, the spread of the lingua franca is slowed down by the use of dubbing and therefore PvP is in favour of a prohibition of dubbing.

In chapter 4 PvP turns to the fact that the rise of the lingua franca can be met by a feeling of injustice in the form of lack of “parity of esteem”. People will feel it as an injustice that their native language is not treated in the same way as the lingua franca. According to PvP “This is a dimension of justice commonly ignored in theories of distributive justice, including my own, as developed in Real Freedom for All.” However PvP does not seem to bother too much about this form of injustice. Again it will melt away with the distribution of the lingua franca. The more people are familiar with English, the less they will insist on an equal treatment of their own native language.

But in chapter 5 PvP takes note that in practice, in Europe, parity of esteem is realised to a great extent by a system of linguistic territoriality. Weaker languages are protected by borders and coercive regimes against socio-linguistic processes. Further, PvP starts developing a justification of this “territoriality”-principle within his framework of Global Egalitarian Justice. And remarkably he does not want to use national sovereignty as an axiom in this search :

“Appeal to national sovereignty, however, would be inappropriate in the present context. Nations, politically organized people’s, are not part of the ethical framework of Global Egalitarian Justice. They are sheer instruments to be created and dismantled, structured and absorbed, empowered and constrained, in the service of justice understood as far more than the sheer protection of fundamental liberties. Consequently, whether a territorial linguistic regime is legitimate is not a question that can be settled by appealing to national sovereignty, but rather one that needs to be settled in order to determine how extensive national sovereignty is allowed to be.”

In the fifth and last chapter of his book PvP discusses the (lack of) importance of linguistic diversity.

Overall PvP develops in this book a theory of linguistic justice embedded in a target to realise “Global Egalitarian Justice”. In that context he welcomes the development of a lingua franca, English, and investigates whether this development creates injustices. He treats the potential cooperative injustice, distributive injustice (lack of equal opportunity) and lack of parity of esteem and underpins the use of territorial integrity to preserve the weaker languages and therefore the parity of esteem (without using the principle of national sovereignty).

17 september 2019

Part 1 of a Trilogy.

Although I’m in principle not a fan of fiction, I gladly make an exception for this book. (until now I’ve only read part 1 of the three volumes – I’m sure the other two will follow quickly.)

Here, I will not dive into the overall rich content of the book, with e.g. the psychological insights displayed by the key-person, the young Balthazar. I limit myself to the fact that the novel is an interesting investigation of the creation of an Estonian awareness. This awareness is centered around the specific Estonian language and the absence of a specific Estonian nobility in the 16th century. The Estonian peasants are under attack from different plagues (Muscovites, Swedes, Germans and some others) and have to re-think to which plague they will swear allegiance. When will the idea surge that they could remain loyal to themselves ?

Quote uit :

Middagjournaal – Bart Peeters – Radio 1 – 13/09/2019

… Maar die mannen bedienen zich van een totaal achterhaald wapen, “inhoud”, de laatste strohalm voor lelijke losers…

13 september 2019

Nationalism is an emotionally loaded term. It should not be like that.

Nationalism refers in the first place to the process which started with the French Revolution whereby a nation creates a state or a state a nation with a linguistically homogeneous territory. An ideology that drives the process can an be called nationalistic. The end result of the process is a nation-state. As a consequence of the nationalistic process multinational states were transformed into linguistically homogeneous nation states. As said, the process started with the French Revolution and accelerated around 1848, after World Wars I and II and after the falling apart of the Sovjet-Union in 1989.

The process can take two different forms. Or the State takes the initiative to form the nation (France, Hungary) or a people, a nation takes the initiative to take hold of a territory of its own and impose its own language in that territory. The first process functions top-down while the second one is a bottom-up process. Both are “democratic” in the sense that in both cases the whole nation should learn the same language. Before the French Revolution only the elites had to be familiar with the language of the state. After the French Revolution everybody should learn that language. The new French Republic wanted to be sure that all citizens understood what the revolution was all about and did not hesitate to impose the French language and eliminate languages like Provencal, Breton and Flemish. In that sense the bottom-up approach is more democratic than the top-down approach because in the bottom-up approach a people or nation invoked the right to self-determination to create its own state with its own territory. That in such process the previous rulers were deported, executed or assimilated is then considered acceptable collateral damage.

To summarize : nationalism is a historical process that was realized in Europe in the last twohundred years and led to the creation of linguistically homogeneous nation-states. To the degree that the process can be supported by and boils down to the execution of the right to self-determination, nationalism should be evaluated morally in a positive way.

Nationalism, in the meaning explained above, does not contain a feeling of superiority versus other nations. Nationalism can of course be mingled with phenomena like imperialism and racism, but there is no intrinsic link between these phenomena. Imperialism and racism can as well be linked to ideologies like socialism and capitalism. Socialistists who tend to impose their ideology by force are imperialists ; in case a surge against a rich class is framed in terms of a surge against a certain race or nation, it becomes racist. Capitalists can deem some races so inferior that slavery and imperialism become acceptable.

9 september – update 7 oktober 2019

Centraal in het NVA-discours staat het vaste voornemen om de Belgische staatsstructuur om te vormen in confederale zin. De enen lachen “confederalisme” weg als een onduidelijk begrip. Anderen zien dit als een ietwat moeilijker term voor wat in realiteit onversneden separatisme is. Nog anderen stellen dat de huidige Belgische staatsstructuur reeds confederale karakteristieken bevat. Anderen ontkennen dit.

In een poging om niet verward te raken in semantische discussies en op pragmatische wijze vooruitgang te boeken in discussies rond dit thema, maken we hierbij twee opmerkingen.

1°) Volgens de huidige grondwet heeft een regering een meerderheid nodig in het parlement op het nationaal niveau. Er is geen meerderheid vereist op het niveau van elk gewest of elke gemeenschap. Tegelijk lijkt iedereen het er wel over eens dat een regering die geen meerderheid heeft in het Franstalig of het Nederlandstalig landsgedeelte een democratisch deficit vertoont en derhalve een beperkte legitimiteit heeft. Een staatsstructuur waar een meerderheid per gemeenschap vereist zou zijn, is confederaler dan een staatsstructuur waar enkel een meerderheid op het nationaal niveau vereist is. Intuitief lijken de geesten akkoord dat een ontwikkeling in die (“confederale”) richting gezond en legitiem zou zijn.

2°) Wat lang geleden reeds werd voorspeld, heeft zich op 26 mei 2019 in realiteit omgezet. De Franstalige en de Vlaamse gemeenschappen hebben zeer uiteenlopend gestemd wat tot gevolg heeft dat de respectievelijke wenslijstjes sterk uiteen lopen.  Op dit ogenblik lijkt de “splitsing van de sociale zekerheid”  niet bespreekbaar voor de Franstaligen. Maar als het wenslijstje van de Franstalige gemeenschap socialere maatregelen wil nemen (met een extra kost) terwijl Vlaanderen ietwat minder sociale maatregelen wil nemen met grotere aandacht voor de financieringskost, dan kan dit leiden tot absurde situaties op het niveau van de sociale zekerheid. Wat de Vlamingen met hun beleid zouden besparen, wordt dan eventueel uitgegeven door de Franstaligen. Het systeem bevat dan geen mechanismen om de gemeenschappen financieel te responsabiliseren voor hun beleid. Iedereen zal waarschijnlijk akkoord gaan dat dit een onrechtvaardig scenario is. Als confederalisme niet bespreekbaar is, dan is financiële responsabilisering van de Gewesten voor hun beleid dat waarschijnlijk wel.

3°) In Terzake van 7 oktober 2019 legde ex informateur Johan Vande Lanotte uit dat het mogelijk moest zijn om na te denken over hoe het beleid dichter kon aansluiten bij de realiteit op het terrein. Hij verwees daarbij naar twee terreinen waar de verschillen tussen de regio’s of subregio’s van die aard zijn dat een verschillende aanpak te verdedigen valt, namelijk de werkgelegenheid en de gezondheidszorg. De professor beklemtoonde dat hiervoor geen staatshervorming vereist is en dat dit niets met confederalisme of regionalisering te maken heeft.[Update 7 oktober 2019]

23 augustus 2019

In de eerste versie van dit boek kwam de situatie in Catalonië niet aan bod. De ontwikkelingen in Spanje waren marginaal voor wat gebeurde in het centrum van Europa. Vergeleken met de ontmanteling van het Oostenrijks-Hongaarse, het Ottomaanse en het Russische Rijk waren de problemen van het Spaanse Rijk eerder onbelangrijk. Maar uiteraard is Catalonië een interessant onderwerp voor onze problematiek, een geschiedenis die bijt in het heden. Een regio met een duidelijke afzonderlijke taalkundige identiteit probeert zich los te scheuren uit een centraal gestuurde Spaanse staat die pas sinds circa 1978 de vorm van een democratie wist aan te nemen en tot dan toe expliciet mikte op de vernietiging van de Catalaanse taal. Hoe moeten we omgaan met deze situatie ?
Hoe ver moeten we vooreerst teruggaan in de tijd om de problematiek juist te vatten ? Vooral de Catalanen zullen proberen aan te tonen hoe lang Catalonië al bestond als een politieke entiteit op zich met een geheel aan modern aandoende politieke rechten. De vraag is welke elementen uit de geschiedenissen van Catalonië en Spanje relevant zijn voor de huidige discussie.

Volgens de sociolinguist Valverdu werd de graaf van Barcelona, Ramon Berenguer IV in 1137 koning van Aragon. Vanaf dat moment waren de gebieden van Catalonië en Aragon vervlochten in één hand. Vaak wordt 1469 naar voor geschoven als het jaar waarin Spanje tot stand kwam. In dat jaar trouwden Ferdinand van Aragon en Isabella van Castillië en verenigden daarmee de kerngebieden van het huidige Spanje. Andere, meer geduldige historici, zetten 1516 voorop als het geboortejaar van Spanje, het jaar waarin de zoon van Ferdinand en Isabella, Carlos I van Spanje (In Vlaanderen bekend als Karel V) de troon overnam en voor het eerst alle gebieden in één hand verenigde.
Voor de Catalanen zijn deze jaartallen echter niet zo belangrijk. Carles Puigdemont, ex-president van de Generalitat van Catalonië, wijst erop dat Catalaanse Regering, de Generalitat, reeds bestond in 1359. Catalanen wijzen er verder op dat met het tot stand komen van Spanje in eerste instantie niet geraakt werd aan hun eigen geheel van Rechten (“fueros”) en Instellingen zoals de Corts (parlement) en de Generalitat zelf. Zelfs toen de Spaanse Eerste Minister, Olivares, in het midden van de 17de eeuw een centralisatiebeweging doorvoerde, en Barcelona zich hier met geweld tegen verzette, bleven de fundamentele vrijheden van de Catalanen overeind. In diezelfde periode wist Portugal, gesteund door de Engelsen, zich wel af te scheuren van het Castilliaanse Rijk. Het jaar 1714 daarentegen is voor Catalaanse nationalisten cruciaal. In dat jaar versloegen de Bourbons van Spanje de Catalanen en schaften hun rechten en hun essentiële instellingen af. De Catalaanse nationale feestdag (“la Diada”) wordt gevierd op 11 september ter herdenking van de dag waarop het laatste punt van verzet zich in 1714 overgaf aan de Spaanse troepen. In 1842 werd Barcelona gebombardeerd door Spaanse troepen nadat onlusten waren uitgebroken die zelf weer een reactie waren op het afsluiten door Spanje van een vrijhandelsverdrag met Engeland dat nadelig was voor de Catalaanse opkomende katoenindustrie. De Spaanse Regent van Catalonië, Baldomero Espartero sprak bij die gelegenheid de historische woorden uit dat het in het belang van Spanje was om Barcelona om de vijftig jaar te bombarderen.
Catalanen zullen verder wijzen op de diverse pogingen die er in de 20ste eeuw geweest zijn om een min of meer autonoom Catalonië te creëren : In 1914, niet toevallig tweehonderd jaar na het rampzalige jaar 1714, werd de Mancomunitat gecreëerd die een eerder symbolische en administratieve autonomie verschafte maar hoe dan ook in 1925 weer werd afgeschaft door Primo de Rivera. In 1931 kondigde kolonel Macia de oprichting aan van een Catalaanse Republiek. De autonomie van die republiek werd in 1932 bevestigd door de Catalaanse instellingen en Macia werd de eerste president van de nieuwe Generalitat. Na zijn overlijden in 1934 volgde Companys hem op als president van de Generalitat en riep de onafhankelijkheid uit. Die werd in 1939 afgeschaft door Generaal Franco. Companys werd geëxecuteerd in 1940.
Het Catalaanse zelfbewustzijn werd tot de dood van Franco in 1975 onder de knoet gehouden. Nadien begon de heropbouw van de Catalaanse natie die zich volledig ontplooide binnen de contouren van de nieuwe Grondwet van 1978 en het specifieke Autonomiestatuut van Catalonië. Het onversneden streven naar onafhankelijkheid begint maar aan kracht te winnen vanaf 2010 en leidde in 2017 tot de onafhankelijkheidsverklaring door Carles Puidgement.

In deze voorstelling van de Catalaanse nationale geschiedschrijving speelt taal geen rol. Op deze wijze verteld heeft de Catalaanse geschiedenis geen aanknopingspunten met onze beschrijving van het Europese nationalisme als de politieke vertaling van de soevereiniteit van een volk gedefinieerd op basis van een taal. Vanuit ons standpunt is het van ondergeschikt belang of Catalonië ooit onafhankelijk was en of het ooit over “historische” rechten beschikte of niet. Diverse volkeren waren ondergesneeuwd door de geschiedenis en kwamen maar aan de oppervlakte door het proces van democratisering waarin taal een essentiële rol speelt. Daarom is het voorgaande maar een “skelet” van de geschiedenis waaraan we de taalkundige essentialia kunnen ophangen.
Er bestaat geen discussie over dat van 1469 af het Castilliaans meer en meer gebruikt wordt om te regeren over het Spaans grondgebied en dat de hogere klassen, ook in Catalonië, deze taal zonder problemen overnamen. Het Castilliaans werd ook vrij vroeg gestandaardiseerd. In 1492 werd de eerste grammatica voor het Spaans opgeleverd door Antonio de Nebrija . Een “Real Academia” ter regulering van de Spaanse taal werd opgericht in 1713, in navolging van de Franse “Académie Francaise”. In 1857 bepaalde de wet “Moyano” de oprichting van een verplicht en gratis systeem van onderwijs. De wet werd nooit in realiteit omgezet omdat de vereiste middelen niet beschikbaar werden gesteld. In 1888 en opnieuw in 1931 wordt het Spaans vooropgesteld als de officiële taal van het land. Hoe dan ook bestaat er een consensus dat de Spaanse Overheid er nooit in geslaagd is een deftig onderwijssysteem op te zetten om het Spaans efficiënt uit te dragen. Om diezelfde reden was het ook niet mogelijk een sterk Spaans nationaal identiteitsgevoel door te geven. Zelfs toen het gebruik van het Catalaans (en Baskisch) verboden was onder de dictatuur van Franco slaagde de Overheid er niet in om het gebruik van het Spaans als dé taal van Spanje op te leggen door de gebrekkige kwaliteit van het onderwijs. In Spanje bleef het onderwijs de laatste honderdvijftig jaar voornamelijk in handen van de katholieke Kerk die twee loyaliteiten had. Eén vleugel was trouw aan de staat en gebruikte het Spaans als onderwijstaal, een andere vleugel wilde in de eerste plaats de ziel van de parochiaan redden en preekte daarom zonder voorbehoud in de lokale taal.
Pas in 1815 werd een eerste Catalaanse grammatica geschreven door Josep Paul Ballol. In de periode rond 1864 bloeide een cultuurbeweging rond het Catalaans, gekend onder de naam Renaixença. In deze periode construeerden de Catalanen, zoals zoveel andere volkeren, een heldhaftig verleden waarin Pau Claris (de held van 1640 en de strijd tegen Olivares) en Rafael Casanova (een van de helden van 1714) een belangrijke plaats kregen. De Catalaanse socioloog Valverdu merkt op dat in het politiek document uit 1868 “bases para la Constitucion del Estado de Cataluna”, geen taaleisen waren opgenomen. In 1879 wordt het eerste dagblad in het Catalaans (Diari Català) gepubliceerd. In 1885 wordt een ander politiek document neergelegd, de “Memorial de Greuges” waarin de taaleisen wel een prominente rol innemen. De “bases de Manresa” van Eric Prat de la Riba bevat eveneens een duidelijk linguïstisch eisenpakket. In de periode van 1868 tot 1874 zou Catalonië trouwens zeer sterk wegen op de Spaanse politiek en in 1873 werd de overtuigde federalist Francesc Pi i Margall gedurende één maand kortstondig President van Spanje. In 1923 werd het Catalaans verboden onder de dictatuur van Primo de Rivera. En opnieuw in 1939 onder de dictatuur van Franco. Tot 1946 was het verboden om een boek te publiceren in het Catalaans. Tussen 1946 en 1961 bestond er een gedoogbeleid. In de periode van 1962 tot 1975 versoepelde het beleid en steeg de jaarlijkse productie van boeken in het Catalaans van 122 in 1962 naar 590 in 1975. Pas in 1976 verscheen voor het eerst opnieuw een dagblad in het Catalaans. Volgens Valverdu kon in 1975 83,6% van de inwoners van Catalonië het Catalaans begrijpen, 68,4% sprak de taal en 11,2% kon schrijven in het Catalaans. In 2019 kon 85,5% de taal lezen, 81,2% de taal spreken, en 65,3% schrijven (In 1981 was dit nog 31,5%).
Op basis van het voorgaande kunnen we concluderen dat in grote lijnen de ontwikkeling van het Catalaanse nationalisme dezelfde logica volgde als elders in Europa. Er bestaat een Catalaanse geschiedenis die ver teruggaat in de tijd maar enkel de basis kan vormen voor een pre-modern nationalisme. In die context zijn discussies in welke mate de Generalitat uit de 15de eeuw kan vergeleken worden met die uit de 20ste eeuw irrelevant. Relevant is wel dat we in het midden van de 19de eeuw een sterke toename van de aandacht voor de Catalaanse cultuur waarnemen en dat daarin een Catalaans historisch verhaal wordt ontwikkeld. Pas daarna, in een volgende fase, wordt de aandacht voor het gebruik van de taal een kernpunt van het Catalaans nationalisme. De regimes van Primo de Rivera en Franco waren zich zeer bewust van het gevaar van de taal maar toonden zich zwak in het uitroeien ervan maar nog veel zwakker en onbekwamer in het overal opleggen van het Spaans. Dit laatste is dan een essentieel verschilpunt met Frankrijk waar de sterke centrale staat er op het eind van de 19de eeuw wel in slaagde om de patois uit te roeien door middel van een sterk onderwijssysteem. De dictatuur van Franco verklaart uiteraard wel waarom de democratie in Spanje tot aan zijn dood in 1975 achter slot en grendel zat. Opnieuw is Spanje ook een voorbeeld waar wordt aangetoond dat democratie en nationalisme geen tegenstelling vormen maar hand in hand gaan. Eenmaal de democratie een kans kreeg ontwikkelde het Catalaans nationalisme zich op nagenoeg organische wijze.

Om de huidige situatie te begrijpen is het dan ook nodig om stil te staan bij de ontwikkelingen na de dood van Franco. Onmiddellijk na zijn dood, in de periode van de overgang (“Transicion”) van de dictatuur naar de democratie kwam de Grondwet van 1978 tot stand waarin 17 Autonome regio’s werden erkend waaronder Catalonië en het Baskenland. Onder de leiding van Jordi Pujol begon Catalonië vrij snel met de uitbouw van een Catalaanse natie gebaseerd op de eigen taal en cultuur, weliswaar binnen de contouren van de Spaanse Staat. Pujol streefde de creatie na van een eigen natie met eigen administratie en instellingen maar zonder een eigen staat. Daarmee schatte Pujol ongetwijfeld correct in wat op dat ogenblik haalbaar was in Spanje.
Zijn opvolger, Pasqual Maragall werkte aan de ontwikkeling van een aangepast Autonomiestatuut. Volgens dat nieuw statuut was Catalonië een natie (en geen nationaliteit zoals de Grondwet van 1978 dat zag) en zou Catalonië grotere fiscale bevoegdheden krijgen. Dat aangepast statuut werd in 2006 goedgekeurd door het Catalaanse Parlement, door de twee kamers van het Spaans Parlement en door de inwoners van Catalonië tijdens een referendum in 2007. De rechts-conservatieve partij, de Partido Popular, legde het nieuwe Autonomiestatuut echter voor aan het Spaans Grondwettelijk Hof dat een aantal cruciale artikelen in 2010 ongeldig verklaarde. Catalaans mocht geen prioritaire (“preferencial”) taal worden maar wel de taal voor normaal gebruik (“uso normal”) en het Spaans constitutioneel Hof moest bevoegd blijven. Hierna viel de dialoog tussen de Spaanse Overheid, meestal van conservatieve pluimage, en de Catalaanse regeringen stil en over een zeer korte periode wonnen de voorstanders van onafhankelijkheid in Catalonië snel kiezers. In deze periode werd Europa ook getroffen door de financiële crisis waardoor de discussie over fiscaliteit aan belang won. Catalonië zag dat het na verrekening van de belastingen met Madrid relatief armer werd dan de andere regio’s. De herverdeling zorgde niet alleen voor een nivellering maar veranderde ook de ranglijst van arme en rijke regio’s (“ordinaliteit”) binnen Spanje.

Hierna overlopen we in vogelvlucht de gebeurtenissen sinds 2012. Opvallend daarbij is de grote steun (circa 48%) die de separatisten in deze periode altijd hebben gehad. Als we hier het aantal voorstanders van een federalisering van Spanje en de voorstanders van een grotere autonomie binnen het huidige Spanje zouden bijtellen, dan ligt dit beduidend boven de 50%. Het aantal Catalanen dat vindt dat Catalonië via een referendum zelf moet kunnen beslissen over haar toekomst is trouwens eveneens hoger dan 50%.
• Bij de Verkiezingen voor het Catalaans Parlement van 2012 wonnen de separatistische partijen en ze kondigden een referendum over de onafhankelijkheid aan met 85 tegen 41 stemmen. Op 25 maart 2014 stelde het Hooggerechtshof in Madrid dat dit referendum niet kon doorgaan.
• De “consultatie” ging door op 9 november 2014. De opkomst bedroeg minder dan 40% maar iets meer dan 80% van de kiezers koos voor een onafhankelijke staat. De resultaten werden echter door het Hooggerechtshof ongeldig verklaard (of het nu om een referendum of over een consultatie ging was irrelevant).
• Op 27 september 2015 winnen de separatisten opnieuw de verkiezingen met de belofte een referendum te houden. Deze verkiezingen waren op zich een referendum want de voorstanders ervan waren als één partij (Jxs) naar de verkiezingen getrokken. Alhoewel ze slechts 48% van de stemmen haalden, resulteerde dit qua zetels in een meerderheid in het parlement (62 voor JXS en 10 voor CUP, een radicaal linkse partij, op een totaal van 135)
• Op 12 januari 2016 volgt Carles Puidgemont Artur Mas op als President van Catalonië.
• Op 6 september 2017 wordt een wet gestemd in het Catalaans Parlement die het Referendum aankondigt. Het Hooggerechtshof verklaart het referendum on(grond)wettelijk.
• 1 oktober 2017. Het referendum gaat door niettegenstaande de Spaanse Overheid het met geweld probeert tegen te houden. De opkomst lag op 42%. 90% stemde voor een afsplitsing.
• Gesterkt door de uitkomst roept de Catalaanse president Puidgement de onafhankelijkheid uit op 10 oktober maar schort de “uitwerking ervan” onmiddellijk op om de dialoog een kans te geven. De regering in Madrid van Mariano Rajoy vraagt verduidelijking aan Puidgement of de onafhankelijkheid al dan niet is uitgeroepen. Ze geeft Puidgemont tot 19 oktober om duidelijkheid te verschaffen en dreigt met het inroepen van het zogenaamde art. 155 waardoor de autonomiebevoegdheden van Catalonië door de Spaanse Overheid zouden worden overgenomen.
• Op 19 oktober publiceert Puidgemont een brief van 1 blad waarvan de slotzin luidt : “Finalmente, si el Gobierno del Estado persiste en impedir el dialogo y continuar la represion, el Parlament de Cataluna podra proceder, si lo estima oportuno, a votar la declaracion formal de la independencia que no voto al dia 10 de octubre.”
• Bij het uitblijven van een begin van voorstel tot dialoog vanwege de Spaanse Overheid stemt het Catalaans Parlement op 27 oktober de onafhankelijkheid van Catalonië. 70 parlementsleden op een totaal van 135 stemden voor, 10 tegen, 2 onthielden zich. 53 leden van de oppositie hadden het parlement verlaten omdat de stemming onwettig was.
• Op 21 oktober roept de Spaanse Overheid art. 155 in waardoor het de voogdij over Catalonië op zich neemt. De Catalaanse Regering wordt uit haar functie ontheven. Nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven.
• Op 2 november beveelt de Spaanse Justitie de opsluiting van 9 afgezette Catalaanse Ministers.
• Bij de nieuwe Catalaanse Verkiezingen van 22 december behouden de separatisten de meerderheid in het Catalaans Parlement.
• Op 17 mei 2018 wordt Quim Torra de nieuwe President van de Generalitat van Catalonië.
• Na een voor de Partido popular vernietigend vonnis in een corruptieschandaal (zaak Gürtell) komt de Spaanse regering van Mariano Rajoy op 25 mei 2018 ten val.
• Op 2 juni wordt Pedro Sanchez, leider van de socialistische PSOE partij, de nieuwe Premier van Spanje. Op dezelfde dag legt de nieuwe regering van Quim Torra de eed af in Catalonië wardoor artikel 155 komt te vervallen.
• Op 12 februari 2019 gaat het proces van start tegen de Catalaanse leiders die verantwoordelijk worden geacht voor de onafhankelijkheidsverklaring. De laatste pleidooien werden gehouden op 12 juni 2019.. Het is wachten op het vonnis.
• Op 15 februari 2019 schrijft Sanchez verkiezingen uit voor 28 april. Eerder kreeg zijn regering de begroting niet goedgekeurd omdat de Catalaanse nationalisten weigerden hem te steunen. Ze zien onvoldoende vooruitgang in de relatie tussen Spanje en Catalonië en lijken bij onderhandelingen vooral te willen dat de Spaanse regering het recht op zelfbeschikking van Catalonië erkent. Sanchez stelt niet te willen onderhandelen buiten de contouren van de Spaanse Grondwet.
• Op 11 oktober 2018 stemt het Catalaans Parlement een motie waarin het de positionering van Kong Felipe VI en zijn tussenkomst in het Catalaans conflict veroordeelt.

20 augustus 2019

Sinds de formatienota van BDW bekend werd gemaakt moet elke publieke intellectueel in Vlaanderen een opinie formuleren over het idee om een Vlaamse canon op te stellen.  Uit zelfrespect geef ik hierbij dan ook mijn minimale input (Minimaal omdat ik op dit ogenblik mijn tijd prioritair richt op het schrijven van een historische canon voor Catalonië).

Mijn standpunt is zeer eenvoudig. Ik vind het een goed idee om te proberen de vraag te beantwoorden wat iemand moet weten over  Vlaanderen en wat mij betreft mag de overheid daarvoor het initiatief nemen.

Uiteraard moet zo’n canon voldoen aan een aantal essentiële voorwaarden :

• Wat er in staat moet juist zijn. Het mag geen mythologie zijn. Het mag geen “geinstrumentaliseerde” geschiedenis zijn. Het is geen heldenverering maar ook geen oefening in zelfkastijding.
• Aangezien er over de feiten wel overeenstemming zal bestaan, maar niet noodzakelijk over het belang van de feiten en over de oorzaak-gevolg relaties, zou ik in het format ruimte voorzien voor “dissenting opinions”. Dat zal duidelijk maken waar de versies van de geschiedenissen van Vlaanderen uiteen beginnen te lopen.

Belangrijk in de totstandkoming van zo’n canon zal uiteraard ook het gevolgde proces zijn. In dat kader moeten volgende vragen beantwoord worden :

• Welke thema’s moeten aan bod komen in zo’n canon ? Een stuk aardrijkskunde, diverse geschiedenissen (sociaal-economische, politieke, taalkundige), cultuur (grote en kleine), sport, ….
• Wie doet voorstellen en wie beslist ?

12 juli 2019

Het Vlaamse aandringen op meer autonomie en onafhankelijkheid en de terugkerende roep om confederalisme, worden vanuit diverse hoeken uitermate negatief bekeken, op gelach onthaald, of voorgesteld als een fata morgana.

Tegelijk ontwikkelt zich in het spoor van dit Vlaams nationalisme iets dat de naam verdient van “Brussels nationalisme”. Dit kan dan weer op meer sympathie rekenen vanuit de kosmopolitische, progressieve hoek. Daarbij wordt het bestaan van een typische Brusselse identiteit als uitgangspunt genomen en wordt gewezen op de sociologische hyperdiversiteit die onze grootstad kenmerkt.

Uiteraard heeft Brussel een eigen identiteit. Maar dat heeft elke stad of dorp in dit land. Dat heeft elke hoofdstad. In die betekenis is het poneren van de stelling dat Brussel een eigen identiteit heeft het intrappen van een open deur. Dat geldt evenzeer voor de vaststelling dat Brussel een hyperdiverse stad is. Dat is zeker juist maar ook bv. Antwerpen is ondertussen reeds een hyperdiverse stad.

Brussel heeft wel degelijk een zeer specifieke kwaliteit die haar onderscheidt van andere Europese (groot)steden. Het Brussels Hoofdstedelijke Gewest is het territorium waar twee gemeenschappen, de Franse en de Vlaamse Gemeenschap elkaar ontmoeten. En dat is het enige unieke dat Brussel vandaag de dag kenmerkt. Pro memorie, volgens de Belgische Grondwet bestaan er drie gemeenschappen, de Franstalige, de Vlaamse en de Duitse. Volgens de Belgische Grondwet bestaat er geen Brusselse gemeenschap.

Dat Brussel een sociologisch hyperdiverse stad is, is geen reden om de Grondwet aan te passen en in die Grondwet in te schrijven dat er naast de Franstalige, Vlaamse en Duitse gemeenschap ook nog een Marokkaanse, Turkse, Congolese en Engelse gemeenschap bestaat. Dat doet geen enkele natie in Europa.

Terwijl het Vlaams nationalisme een historisch en organisch perfect evolutief gegeven is, is het Brussels nationalisme en separatisme dat helemaal niet en dus een kaduke constructie die berust op een fictie.

12 juli 2019

Bart De Wever schreef een essay over Identiteit. Zijn uitgangspunt is dat de Europese samenleving uit elkaar dreigt te vallen. In concreto lijkt hij vooral beducht voor de fragmenterende werking van de radicale Islam.

Als oplossing verdedigt hij de nood aan een leidcultuur die zou steunen op vier principes. Vooreerst dient de Overheid neutraal te zijn. Ten tweede is er de nood aan een homogeniserende taal. Ten derde moeten de Verlichtingsidealen omarmd worden (“vrijheid, gelijkheid, solidariteit, de scheiding van kerk en staat, de rechtsstaat, volkssoevereiniteit”). Ten vierde moet het burgerschap sterker benadrukt worden (waarbij een duidelijk onderscheid moet worden gemaakt tussen burgerrechten en mensenrechten).

Ik zou denken dat iedereen zich achter deze principes kan scharen en dat ze de basis van een consensus in de Europese samenleving kunnen vormen. Problemen zullen uiteraard wel ontstaan wanneer de principes op concrete situaties moeten worden toegepast. Het beste voorbeeld van een dergelijke discussie betreft het al dan niet verbieden van de hijab en de boerka ; Is het verbod op dergelijke kledingstukken een verdediging van de vrijheid of net een radicale aantasting ?

BDW introduceert de leidcultuur pas op het eind van zijn essay. In de aanloop haalt hij een paar van zijn favoriete thema’s aan, maar die heeft hij eigenlijk niet nodig om zijn kernpunt te maken; de samenleving valt uiteen en we hebben een leidcultuur nodig om die bijeen te houden. Thema één is het Romeinse Rijk en hoe dat er steeds weer in slaagde om haar identiteit te vernieuwen. Thema twee is het conservatisme als filosofie. BDW beklemtoont dat Europa haar verleden moet koesteren en zich geen vals schuldgevoel mag laten opdringen. Tegelijk beklemtoont hij dat het een dynamisch conservatisme dient te zijn want de wereld verandert wel degelijk. En hiermee wordt het verhaal warrig ; conservatisme maar niet statisch ? Hoe snel mogen we traditionele waarden omver gooien vanuit de dynamische invalshoek ? Het verhaal wordt nog iets verwarrender als we rekening houdend met het feit dat de Verlichtingswaarden als het derde principe van de leidcultuur worden geïntroduceerd. Betekent dit dat voor BDW de Europese conservatieve waarden samenvallen met de Verlichtingswaarden ?

Ter overweging: is de leidcultuur waar BDW het over heeft dezelfde als de Europese Waarden uit artikel 2 van het Europese Unie Verdrag ?